รู้ได้อย่างไรว่าแค่เบื่ออาหาร หรือเป็นภาวะเบื่ออาหาร

เมื่ออายุเพิ่มขึ้นจนเข้าสู่ภาวะสูงวัย พฤติกรรมหนึ่งที่เปลี่ยนไปซึ่งมักพบได้บ่อยคือ การรับประทานอาหารได้น้อยลง ซึ่งหากรับประทานอาหารน้อยลงเรื่อยๆ อาจส่งผลให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่จำเป็นไม่เพียงพอ แต่จะรู้ได้อย่างไรว่า ลักษณะดังกล่าวเป็นเพียงไม่อยากรับประทานเพียงชั่วคราวหรือเป็นอาการต่อเนื่องที่นำไปสู่ภาวะเบื่ออาหาร จนมีผลให้น้ำหนักตัวลดลงเร็วกว่าปกติ ขาดสารอาหาร หรือมีอาการเจ็บป่วยตามมา

รู้ได้อย่างไรว่าแค่เบื่ออาหาร หรือเป็นภาวะเบื่ออาหาร

การเบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นได้กับทุกคนในบางครั้ง สังเกตได้จากพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่เปลี่ยนไป ไม่ค่อยอยากทานอาหาร หรือทานได้น้อยลง แต่ลักษณะเช่นนี้มักพบได้ในช่วงเวลาสั้นๆ แต่ภาวะการเบื่ออาหารของผู้สูงอายุในที่นี้ ไม่ได้หมายถึงการทานอาหารได้น้อยลง หรือเบื่ออาหารประเภทเดิมๆ แต่หมายถึงการไม่อยากรับประทานไม่ว่าจะเป็นอาหารชนิดใด ซึ่งอาจเป็นผลมาจากสุขภาพทางกายและภาวะทางจิตใจร่วมด้วย

ลักษณะการเบื่ออาหารในผู้สูงวัย

ลักษณะการเบื่ออาหาร รวมถึงการไม่อยากรับประทาน ปฏิเสธการทานอาหารในปริมาณที่เคยกิน หรืออาหารที่เคยชอบ ซึ่งแม้จะรู้สึกหิวแต่ก็ไม่อยากทานอะไร ผลที่ตามมาคือ น้ำหนักตัวลดลง ซึ่งการเบื่ออาหารที่ผิดปกติมักจะมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น รู้สึกคลื่นไส้ ท้องผูก ท้องอืด อ่อนเพลีย นอนไม่หลับ เบื่อหน่ายกับสิ่งต่างๆ รอบตัว หรือขาดแรงจูงใจในการดำเนินชีวิต

โดยทั่วไป หากสาเหตุการเบื่ออาหารเกิดจากความเครียด ก็มักจะหายไปเองในช่วงเวลาสั้นๆ แต่ถ้าอาการรุนแรงขึ้น เช่น น้ำหนักตัวลดลงเร็ว ไม่ทานอาหารหลายวัน ร่างกายมีอาการผิดปกติเมื่อพยายามทานอาหารหรือดื่มน้ำ เช่น ปวดท้อง อาเจียน คลื่นไส้ ควรรีบไปพบเพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

ในผู้สูงอายุ อาการเบื่ออาหารที่ต่อเนื่อง จะส่งผลให้ร่างกายขาดสารอาหาร เสียสมดุลเกลือแร่ในร่างกายและนำไปสู่ภาวะโภชนาการต่ำ เนื่องจากไม่ว่าจะทานอะไรก็ไม่อร่อย หรือมีความรู้สึกว่าไม่อยากทานอะไรทั้งสิ้น อาการขาดสารอาหารไม่ได้แสดงอาการให้เห็นอย่างชัดเจน แต่ร่างกายจะค่อยๆ อ่อนเพลีย ภูมิต้านทานลดลง ทำให้มีโอกาสติดเชื้อง่าย แผลหายช้า และป่วยง่าย จึงเป็นอาการที่มีผลต่อสุขภาพโดยรวมในระยะยาว

สาเหตุที่ทำให้ผู้สูงวัยมักเบื่ออาหาร

ภาวะเบื่ออาหารของผู้สูงอายุเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายตามวัยมีผลทำให้การทานอาหารได้ลดลง ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น

• มวลกล้ามเนื้อลดลง สุขภาพฟันและเหงือกไม่แข็งแรง การเคี้ยวอาหารที่มีประสิทธิภาพลดลง หรือมีอาการเจ็บขณะเคี้ยว ก็จะเลี่ยงการรับประทานอาหาร

• การทำงานของระบบประสาทสัมผัสเริ่มเสื่อมลง ทำให้การดมกลิ่นและรับรสทำงานได้น้อยลง ทำให้รู้สึกทานอาหารไม่อร่อย แม้ว่าอาหารนั้นจะเป็นเมนูที่ชอบ จึงไม่อยากรับประทานอาหาร

• ภาวะน้ำลายแห้งที่อาจเกิดขึ้นได้ในผู้อายุ ทำให้เวลาเคี้ยวอาหารจะฝืดคอ เพราะความชื้นในปากน้อย ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีภาวะกลืนลำบาก รวมถึงอาจมีอาการสำลักอาหารและน้ำบ่อยๆ จนเบื่อที่จะทานอาหาร เพราะกังวลว่าอาจทำให้เกิดอาการดังกล่าวอีก

• ระบบย่อยอาหารทำงานช้าลง การบีบและคลายตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ทำงานไม่ปกติ ย่อยอาหารได้ไม่ดี อาจมีอาการแน่นท้องและภาวะท้องผูก ทำให้ผู้สูงอายุทานอาหารลดลง

• ภาวะทางจิตใจที่อาจเกิดจากการที่ไม่ได้รับความสนใจจากคนรอบข้าง ส่งผลให้เกิดความเครียด ความน้อยเนื้อต่ำใจ ท้อแท้ ทำให้ไม่อยากรับประทานอาหาร

• มีอาการเจ็บป่วยเรื้อรัง หรือเป็นผลจากอาการของโรคที่ซ่อนอยู่ เช่น โรคนิ่ว โรคไต โรคซึมเศร้า เป็นต้น

• ผลข้างเคียงของยาบางชนิดมีส่วนทำให้เบื่ออาหารได้ เช่น ยาความดัน เบาหวาน ยาที่รักษาโรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคไต เป็นต้น รวมถึงการฉายรังสี-เคมีบำบัด

• ปัจจัยอื่นๆ เช่น ไม่สามารถออกไปเลือกซื้ออาหารเองได้ ตลอดจนสภาพอากาศ เช่น อากาศร้อน ทำให้ร่างกายเสียเหงื่อมาก จึงดื่มน้ำทดแทน ทำให้ไม่ค่อยเกิดอาการหิว

https://www.family.abbott/th-th/ensure/healthy-living/nutrition/appetite-loss-and-malnutrition.html